بسم الله الرحمن الرحیم
لن ینال الله لحومها ولا دمائها ولکن یناله التقوی منکم
عن النبيّ صلى الله عليه وسلّم أنه قال: «مَنْ لَمْ يُضَحِّ فَلاَ يَشْهَدْ مُصَلاَّنَا»
أَنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلّم قَالَ: «إنَّ يَوْمَ عَرَفَةَ وَيَوْمَ النَّحْرِ وَأَيَّامَ التَّشْرِيقِ عِيدُنَا أَهْلَ الإسْلاَمِ وَهِيَ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ». رواه النسائی و فی روایة: و ذکر الله تعالی
عید قربان برای همه مسلمین به ویژه برشما عزیزان مبارک باد.
قربان تاریخی ترین عبادتست از قصه دوران هابیل و قابیل که جزو اولین انسان ها هستند صحبت از مقبولیت قربانی آنها و عدم مقبولیتش شده گرچه روش ها متفاوت هست.
قربانی کردن عبادتی مالی است جهت اثبات عبودیت وكفارت خطاها و شکر نعمت. [ بدائع]
کلمه قربان کلمه ای قرآنی است (حتی تأتینا بقربان تأکله النار)
(وَاتْلُ عَلَـيْهِمْ نَبَأ ابْنَـيْ آدَم بِـالَـحِّق إذْ قَرَّبـا قُرْبـانا فَتُقُبِّلَ مِنْ أحَدِهِما ولَـمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الآخَرِ )
درآن دوران فقیری برای صدقه دادن نبود لذا قربانی را آتش می سوزاند.
طبری ج6ص119
هابیل چوپان بود بهترین گوسفند را که دوست می داشت شبها هم آذوقه می داد و بعضا روزها به پشتش حمل می کرد و چاق بود آن را با خوشحالی فدای راه خداکرد. (خدایی که در راهش و دینش جانها فدا شدند)
(ارزش چوپانهاي متقي وکسانی را که گاوها و گوسفندان را پرورش می دهند به نیت اینکه بندگان خدا آنها را در راه خدا قربانی کنند و فقیران را طعام دهند وصله رحم را برپا دارند، نشان می دهد)
و قابیل کشاورز بود و از بدترین جای محصولش برای قربانی برد (در آن دوران قربانی منحصر به حیوان نبود بلکه هر که از محصولاتش بعمل مي آورد.)
خداوند قرباني هابیل را قبول کرد و قرباني قابیل را رد نمود. چون قابیل هم از جای بد و نامرغوب محصولش برد و هم با ناراحتی این کار را انجام داد.
قابیل به هابیل گفت: من تو را می کشم (قال لأقتلنک) هابیل گفت: (انمایتقبل الله من المتقین)
رمزکار در دو چیز نهفته بود 1 - خوشحالی در انجام عبادت که هابیل انجام داد.
2-در تقرب به الله عزوجل در انتخاب بهترین مال كوشيد. (لن تنالواالبرحتی تنفقواماتحبون)
اگر این دو چیز با ارکان و شرائطش محقق شود قبولیت هم محقق مي گردد.
لذا در ترکمن صحرا این فرهنگ خوب جا افتاده است که در روزهای عید مقبولیت را به همدیگر از خدا می خواهند.
امتثال، محک تکلیف قربانیست نه گوشت و خون (لن ینال الله لحومها و لادمائها و لکن یناله التقوی منکم)
اهل جاهلیت خواستند خون قربانی را به کعبه بمالند ولی این آیة نازل شد.
لذا به پیشانی مالیدن خون قربانی که قبلا دربعضی جاها مرسوم بود نارواست. چون خون جاري نجس و حرام است درنجس برکت نیست.
خدا نکند که قربانی را اسراف و عیب و مشقت و هدر دادن اموال بدانیم و بگوییم چقدرحیوانات کشته می شوند و این هم اضافه هست زیرا انسان مومن باخدایی در معامله هست که یقین دارد همه ی کردار و رفتار و گفتار او را می داند. الله جل جلاله می داند که به دکور خانه ات و به سنگ و فرش منزلت و به تزیینات این دنیایت چقدر اهمیت می دهی پس چرا به خانه ابدی خود و جایگاه جاودانه ی خود اهمیت نمی دهی و اینقدر سست و کسل هستی!
قربانی در اسلام پاداشش کوثرست (انا اعطیناک الکوثر فصل لربک و انحر)
اگر برای چندین میلیون نفر قربانی واجب شده حکومتی می خواست سالانه اینقدرگوسفند بکشد وزراء مخالفت می کردند که نسل گوسفند منقرض می گردد و می گفتند: در دیگر اوقات خورده می شود باز در یک روز هم اینقدرکشته شود اصلا نابود می شود ولی خداوند در نسل این حیوان برکت داده است.
قرباني چيست؟
تعریف قربانی: ذبح حیوان مخصوص بنیة القربة فی وقت مخصوص [ الدرالمختار]
ترجمه: كشتن حيواني مخصوص با نيت نزديكي به خداوند متعال در روزهاي مخصوص
- شرایط قربانی چیست و برای چه کسی واجب می گردد؟
- برای انسان آزاد (برده نباشد) مسلمان و توانمند و مقیم (تجب علی حر مسلم موسر مقیم علی نفسه لا عن طفله شاة او سبع بدنة فجر یوم النحر الی آخر ایامه)
- کسی که حداقل يكي از نصابهاي زکات و يا قيمتش را اضافه از نیازهای ضروري زندگي و مخارج سالانه دارا باشد، اگرچه مال نامی یا دارايي تجاري هم نباشد، قرباني واجب مي گردد. البته با این مقدار، فطره (صدقه فطر) هم واجب مي گردد و با اين توانايي مالي وجوب قربانی و محرومیت ازگرفتن واجبات مالی محقق مي گردد و نفقه خویشاوندان نزدیک هنگام ناتوانی الزامی می شود.
- زمین زراعی
زمین زراعی قیمت ملکیش درتحقق توانمندي به قرباني حساب نمی شود. بلکه محصول زمين زراعي بعد از كسر مایحتاج یک ساله، باقیمانده داراییش اگر به قیمت نصاب برسد قربانی واجب می گردد.
زمین تجاری قیمتش به ارزش نصاب برسد. قربانی واجب می گردد.
در اموال واجب كننده قربانی نیت تجارت لازم نیست فقط از بدهی و حاجت اصلی و مخارج يكساله زندگي اضافه باشد و به نصاب یکی از نقدین(طلا و نقره) برسد کافیست.
- اضافة ازبدهی باشدو مالک نصاب باشد
کسی به ظاهر ثروتمندست ولی در حقيقت بدهکار و بعد از پرداخت بدهی چیزی دردستش نماند قربانی لازم نیست.
۲- برخی از احکام قربانی و مسایل متداول مربوط به آن:
تیز نمودن کارد پسنديده و مستحب است (و ندب حد شفرته) لقوله علیه السلام (ان الله کتب الاحسان علی کل شئ فإذا قتلتم فأحسنوا القتلة و اذا ذبحتم فأحسنوا الذبحة ولیحد احدکم شفرته و لیرح ذبیحته) [بحرالرائق]
سه میخ بودن کاردلازم نیست.
- تیز نمودن آلت ذبح در نزد (جلوی چشمان) حیوان قربانی
درجلوی چشم حیوانی که قربانی خواهد شد، تیز نمودن کارد مکروه هست. پیامبراکرم به کسی که حیوان را خوبانده وکارد را تیز می کرد فرموده است (لقد اردت أن تمیتها موتتین هلاحددتها قبل ان تضجعها) [بحرالرائق]
- ذبح در نزد حیوان دیگر نباشد. به ویژه مادر نزد بچه و بچه نزد مادر ذبح نگردد.
- رگهایی که بریده شود
مری و حلقوم و دو شاهرگ بریده شود. رسول اکرم فرموده است (أفرالاوداج بماشئت) [ بحرالرائق]
- حکم ذبح توسط بچه و زن و فرد لال
ذبح بچه ای که روش ذبح رامی داند و بسم الله گفتن و رگهایی که بریدنش لازمست را داناست و ذبح زن و گنگ و فردی که ختنه نشده است درست است. [ بحرالرائق]
عمداً بسم الله را نگويدگوشت حيوان ذبح شده حرامست. (ولا تأکلوا مما لم یذکر اسم الله علیه) انعام 121
اگر بسم الله را هنگام ذبح فراموش كند اشکالی ندارد. (وحل لو ناسیاً) (رفع عن امتی الخطاء و النسیان ) و (فی اعتباره حرج و الحرج مرفوع بالنص) [بحر]
اگر خودش قادر به ذبح کردن باشد خودش انجام دهد بهتر است.
- توکیل (وکالت دادن) به ذبح
اگر بترسدکه ذبح را به نحو شرعی نتواند انجام دهد، کمک خواستن از دیگری بهتر است ولی اگر درهنگام ذبح حاضر شود، بهتر است. چون رسول الله به حضرت فاطمه فرمودند (قومی فاشهدی أضحیتک فانه یغفرلک باول قطرة من دمها کل ذنب أما انه یجئ بلحمها و دمها یوم القیامة فیوضع فی میزانک سبعین ضعفا) [مبسوط]
الحمدلله در ترکمن صحرا این رسم هست حتی می گویند باید گوش قربانی لمس شود و امثال اینها.
ولی اگر مریض و ناتوان باشد و یا در جایي دور باشد و یا هر عذری مانع از حضور باشد و لذا حاضر نشود ولی کسی را وکیل به ذبح نماید، این هم جایز است.
- نام خود و یا موکل را در چه هنگام بگوید؟
بسم الله و نام دیگری را بردن به سه صورت است:
۱- نام دیگری را متصل بنام خدا کند مکروه است. مثلا بگوید (بسم الله اللهم تقبل من فلان ) یا (بسم الله محمدرسول الله)
۲ - به روش عطف بگوید مثلا بگوید (باسم الله و اسم فلان) یا بگوید (بسم الله و محمدِبالجر) مذبوح حرامست.
۳- قبل از خواباندن مذبوح بگوید: (اللهم تقبل هذا منی او من فلان) بعد از خواباندن بسم الله بگوید اشکالی ندارد. [ بحر]
- هنگام ذبح مستحب است بگوید (بسم الله والله اکبر ) اگر سه بار بگوید مستحب است. [بحر]
و یا اگر بگوید: (بسم الله الرحمن الرحیم اللهم منک وصلاتی ونسکی ومحیای ومماتی لله رب العالمین لاشریک له و بذلک امرت و انا اول المسلمین .) این هم مستحب است. ودیگر دعاهای مستحب هم وجود دارد.
واگر نداند فقط تسمیه (بسم الله الرحمن الرحیم) را هم بگوید کافی است. [ بدائع]
- قطع نخاع قبل از مفارقت روح و جداکردن سر
به پشت فشار دادن سر و بریدن نخاع و بریدن سر قبل از بیرون رفتن روح حیوان، مکروه هست. [بحر]
- عذاب های بی فایده مانند پوست کنی قبل از سرد شدن مذبوح
به زمین کشیدن قربانی هنگام بردن به مذبح (محل ذبح) و پوست کنی قبل از سرد شدن مکروه می باشد. [بحر]
- حیوان قربانی بعنوان شعائرتعظیم شود نه تحقیر
اگر در بستن حیوان درحیاط منزل، موانع نباشد مانند دزدیده شدن قربانی و غيره ، بهتر است قرباني از چند روز قبل از روز عيد قربان در حياط نگهداري شود. (فیستحب ان یربط الاضحیة قبل ایام النحر بأیام لمافیه من الاستعدادللقربة واظهارالرغبة فیهافیکون له فیه اجروثواب ان یقلدها ویجللها اعتبارابالهدایاوالجامع ان ذلک یشعربتعظیمها قال الله تعالی(ذلک ومن یعظم شعائرالله فانهامن تقوی القلوب) [بدائع ج5ص116]
رو کردن به غیر قبله به دلیل مخالفت با سنت رسول الله (ص)، مکروه هست. [بحر]
فضیلت ذبح به ترتیب سه روز است
روز دهم و یازدهم و دوازدهم را ایام نحر می گویند در اين روزها بايد ذبح نمود هرچه زودتر باشد فضيلتش بيشتر است و به علاوه روزسیزدهم تا عصر را ایام تشریق می گویند. [ مبسوط]
برای ساکنان شهر بعد از نماز عید قربان است هرکسی قبل از نماز عیدقربان ذبح کند درست نیست.
رسول اکرم فرموده (من ضحی قبل الصلاة فلیعد) حضرت ابوبردة بلند شد و گفت (انی عجلت نسیکتی لأطعم اهلی وجیرانی) رسول اکرم فرمود (تلک شاة لحم فأعد نسیکتک ) حضرت ابوبردة گفت (عندی عتودخیرمن شاتین) پیامبر اکرم گفت (تجزئک ولاتجزئ احدا بعدک)
العتود: هو الصغير من أولاد المعز إذا قوي ورعى و أتى عليه حول
رسول اکرم می فرماید(ان اول نسکنا فی هذا الیوم ان نصلی ثم نذبح)
قبل ازعیدقربان ذبح نمودن نارواست. [مبسوط]
برای روستائیان بعد از طلوع خورشید ذبح مستحب است گرچه بعد از طلوع فجر جایز است. [محیط برهانی]
رکن قربانی یعنی اینکه که حیوانی را ذبح کندکه کشتن آن برای قربانی جایز باشد. (ورکنها) ذبح (ما یجوز ذبحه) من النعم لاغیر فیکره ذبح دجاجة و دیک لانه تشبه بالمجوس. [ الدرالمختار]
نبايد بگوييم: ما هم یک چیزی می کشیم و بعد بزغاله و یا بوقلمون بکشیم. روز قربت و نزدیکی به خدا را به روز دوری از خدا مبدل نکنیم.
- چه حیواناتی برای قربانی جایز است؟
شتر و گاو و گوسفند و بز در قربانی جایز است.
گوسفند یک سال کامل داشته باشد. یا اگر شش ماهه یا هفت ماهه باشد، اگر به اندازه یکساله باشد. رواست ولی یک ساله بهتر است. در گوسفند، ذبح نر بهتر است.
بز حتما باید یک ساله باشد. و بز نر بهتر است.
گاو دو سال را تمام کرده به سال سوم رفته باشد. ماده بهتر است.
شتر پنج سال تمام کرده باشد. نر بهتر است. [ مبسوط وبزازیة]
بنیة القربة: نیت همه قربت [نزدیکی به الله جل جلاله] باشد اگر نیت همه قربت در یک جهت باشد بهتر است مانند اینکه همه قربانی می کنند. و اگر در قربانی بصورت شریکی (گاو و شتر) یکی نیت قربانی و دیگری ازکفاره ودیگری هدی و مانند اینها باشد، این هم رواست. ولي خوب نيست.
یکی از شریکان قربانی (در گاو و شتر) نیتش گوشت باشد و یا بی دین باشد قربانی همه، باطل است.
- قربانی برای بچه درمذهب اصح واجب نیست
الاصح انه لایجب ولیس له ان یفعله من ماله لانه ان کان المقصود الاتلاف فالاب لایملکه فی مال الولدکالعتق وان کان المقصودالتصدق باللحم بعداراقة الدم فذاک تطوع غیرواجب ومال الصبی لایحتمل صدقة التطوع . [مبسوط]
- قربانی زن و فرزند، به پدر لازم نیست. [یعنی برای پدر لازم و واجب نیست برای زن و بچه ها هم قربانی کند.]
- حکم پشم قربانی
گرفتن پشم قربانی مکروه است چون همه اجزای آن را برای قربت تعیین نموده است پس شایسته نیست چیزی از آن را به نیاز خودش مصرف نماید. و مضاف بر این در این کار معنای رجوع ازصدقه هم وجود دارد.
اگر احیاناً پشمش را بگيرد صدقه بدهد.
- فروختن پوست قربانی مکروه است
پیابراکرم فرموده است (من باع جلدا ضحیته فلااضحیة له)
مبادله با اثاث منزل اشکال ندارد. [ مبسوط]
گرچه درفقه هست می توان ازعین پوست خودش استفاده نمود و یا با اشیای ماندگار مبادله نموده و بهره مند گردد و این موارد جایز است ولی درآن روز به فقیر و امام جماعت فقیر، دادن بهتر است تا دل فقرا شاد شود.
اگر تا روز عید وقت باشد، شیرش را دوشیده صدقه بدهد. [ مبسوط]
در بعضي فتاوي آمده است اگر آذوقه حيوان قرباني را خودش تهیه کرده و بصورت دستی بدهد و سائمه نباشد و از صحرا علف نخورد لازم به تصدق[صدقه دادن] شير نيست مگر به اندازه اي كه قيمت شير حاصله اضافه تر از آذوقه باشد صدقه مي دهد. (وما أصاب من لبنها تصدق بمثله أو قيمته، وكذا الأرواث إلا أن يعلفها بقدرها).[المحيط البرهاني]
ولي اين مسئله اي كه درفتاوا هست مخالف با متون معتبره فقهي است كه داراي تصحيح ضمني مي باشد. ولذا از نظر فقهي درطبقه سوم قراردارد چون ما في المتون مقدم برما في الشروح است ومافي الشروح مقدم برما في الفتاوي هست ولذا آن مسئله بدون تصحيح تصريحي مرجوح است.
- شریک شدن بعد از خرید قربانی
کسی یک شتر و یا گاوی را برای ذبح خودش بخرد ولی تصمیمش عوض شود و یگران را هم شریک گرداند، جایزست ولی شرکت [شریک شدن] قبل ازخرید بهتراست. [مبسوط]
متفاوت بودن قيمت ها در صورتهايي كه در ايام متفاوت دريك هفتم شريك شوند بنظر ما اشكال ندارد اگر سهم گوشت يك هفتم باشد.
درقربانی کامل بودن قربانی شرط است از لحاظ سنی و از لحاظ ذاتی ناقص نباشد. [خانیة ج3ص348]
- نقصان هایی که درقربانی ضرر ندارند:
1- گوسفند دندان شکسته اگر بیشتر دندانش باشد و با آن علف بخورد.
۲- بیماری پوستی داشته باشد ولی با گوشت و چاق باشد.
۳-بی شاخ
۴- شاخ شکسته اگربه مخ نرسیده باشد.
5-اگرغلاف بیرونی شاخ شکسته باشد.
6- گوش کوچک اشکال ندارد.
7- گوشش شق(پارگي) داشته باشد اشکال ندارد.
8-خلقتاً کر باشد و یا گوش نداشته باشد نارواست و جایز نیست.
9-داغ کشیده به گوش اشکال ندارد.
10-خایه کشیده باشد اشکال ندارد.
۱۱-دیوانه اگر با گوشت و چاق باشد اشکال ندارد.
12- خاطر پیری، عاجز از ولادت باشد، اشکال ندارد
13- لنگ اگربه محل ذبح با ثقل انداختن به پای لنگش برود جایز است.
۱۴-سرفه و سعال دار باشد اشکال ندارد.
۱۵-بدون عیب بی شیر باشد. اشکال ندارد. (اگرباعیب ومرض خشک شده باشد نارواست)
16-گوسفند و یا بز یک پستانش معیوب باشد یا خلقتاً نباشد نارواست .
17- اگر شتر و یا گاو یک پستانش معیوب باشد اشکال ندارد.
18 - حامله مکروه است.
19- غير از چهار حيوان گفته شده دیگرحیوانات را ذبح کردن مکروه است.
- احکام چشم و مریضی و لاغری و لنگی
رسول اکرم از چهارگونه حیوان برای قربانی نهی فرموده است1-چشمش معیوب باشد.2-لنگ باشد.3-مریض باشد.4- لاغر باشد.
در چشم اگر میزان تلف شدگی یک سوم و یا کمتر از یک سوم باشد رواست و اگر از یک سوم بیشترباشد نارواست. همینگونه است دم وگوش [مجمع الانهرج2ص520]
در موضوع دم در احناف چهار روايت هست دو روايت (عليه الفتوي)گفته شده است يكي اگر از ثلث بيشتر نباشد اشكال ندارد و دومي اگر از نصف بيشتر نباشد اشكال ندارد. هر دو را در (القول الراجح) از كتب ديگر فتوي نقل كرده است.
ولي به نظر ما عمل به آنچه كه در عامه معتبرات فقهي و متون وجود دارد بهتر است يعني بيشتر از ثلث [یک سوم] باشد نارواست.
در لنگی اگر به پای لنگش فشار بیاورد و به مذبح [محل ذبح] با چهارپا برود اشکال ندارد گرچه بامیلان و لنگان برود و گرنه نارواست.
اما لاغری در مورد ثروتمند چه قبلا و چه بعدا لاغر باشد نارواست.
اما برای فقیر بعد از خریدن لاغر شود اشکال ندارد.
بعد از خرید لنگ شود و یا بعدا نابینا شود برای فقیر مشکلی ندارد. [بزازیة]
درکل: قربانی فقیر بعد از خرید معیوب شود مشکل ندارد. [فتح المعین]
هنگام ذبح حیوان مضطرب شده معیوب شود اشکال ندارد.
حتی به روز دیگر نحر هم بگذارد اشکال ندارد. [مبسوط]
- بدون اجازه قربانی کسی را بکشد
اگر در ایام نحر باشد اشکال ندارد از قربانی محسوب می گردد. چون به خاطر تعیین به قربانی اجازه بصورت دلالت یافت می شود. [مبسوط]
- اشتباهاً قربانی همدیگر را بکشند
قربانی هر دو جایزست و گوشت ها را مبادله می کنند. و مقدار خورده شده را هم به همدیگرحلال می کنند. ویا قیمت گوشت خورده شده را از هم دیگرگرفته صدقه می دهند.
و اگر هر دو ناراضی شوند قربانی مذبوح دردست هرکدام باشد مال خودش می شود و به همدیگر غرامت گوشت می دهند. [ردالمختارج5ص210 ومجمع الانهرج2ص522 غررالحکام]
- کرایه وکیل به ذبح را ازگوشت و پوست قربانی نباید داد.
- معتبر در ذبح مکان قربانی است نه مکان قربانی کننده
اگر فردی درشهر باشد و قربانیش در روستا باشد بعد از طلوع صبح ذبح رواست. ولی خودش در روستا باشد و قربانیش در شهر باشد ذبحش تا بعد از نماز عید نارواست. [مبسوط]
شب میان دهم ویازدهم وشب میان یازدهم و دوازدهم فقط همین دو شب باکراهت تنزیهی رواست چون احتمال اشتباه درذبح وجود دارد. [ مبسوط ]
عده ای گفتند ذبح شود و عده ای گفتند صدقه داده شود. [الجوهرةالنیرة]
به نظرحقیرصدقه دادن بهتر است. (والمستحب ان یتصدق به حیا"خانیة"ولعل وجهه عدم بلوغ الولدسن الاجزاءفکانت القربة فی اللحم بذاته لافی اراقة دمه اه ردالمختارج5ص205
- گوشت گاو و شتر را چگونه تقسیم کنند.
اگرخواهان تقسیم باشندگوشت را با وزن تقسیم کنند وگرنه جایز نیست. گرچه با همدیگربه تفاهم هم برسند. مگر از کله پاچه و یا پوست در تقسیم گوشت داخل شود دراین صورت تخمینی هم می توان تقسیم نمود. [النقایة وردالمختار]
- حکم کسانی که نمی خواهندتقسیم کنند. [می خواهند اشتراکی از گوشت و ... قربانی استفاده کنند.]
اگر شتر و یا گاوی را برای خودش و زنش و فرزندان بزرگش گرفته باشدلازم نیست حتما تقسیم کنند. مقصد اینست که اگر خواهان تقسیم باشند وزنی تقسیم کنند وگرنه تقسیم اجباری نیست ومي توانند در يك يخچال گذاشته همه استفاده كنند چون قربت باخونریزی محقق شد. (حتی لواشتری لنفسه ولزوجته واولاده الکباربدنة ولم یقسموهاتجزیهم اولا؟والظاهرانهالاتشترط لان المقصودمنهاالاراقة وقدحصلت وفی فتاوی الخلاصة والفیض تعلیق القسمة علی ارادتهم) ردالمختارج5ص202
- برای فقیر و ثروتمند و برای مرگ و زندگی آخرین روز قربانی معتبر است.
اگر درآخرين روز قرباني ثروتمندگردد حتما قرباني ذبح كند گرچه در روزهاي اول قرباني فقير هم باشد. و اگر در آخرين روز قرباني فقيرگردد قرباني لازم نيست گرچه در روزهاي اولش ثروتمندهم بوده باشد. [الدراالمختارج5ص202]
- قربانی ای را خرید، بعد فروخت، و دیگری را خرید.
اگر اولی را برای قربانی خریده باشد و دومی ارزان تر از اولی باشد ما به التفاوتش را صدقه می دهد، چه فقیر و چه ثروتمند باشد. [خانیةج3ص347]
زنده دادن قربانی به کسی ثواب صدقه دارد ولی اسقاط قربانی نمی کند و قربانی از ذمه ی فرد ساقط نمی گردد.
[ بدائع ج5ص99 ]
- فضیلت مذبوح (حیوانی که قربانی می شود)
گوسفند بهتر از یک هفتم گاو و شتر است اگر در قیمت و گوشت مساوی باشند. و اگر گوشت یک هفتم شتر و گاو بیشتر باشد یک هفتم بهتر است. (عظموا ضحایاکم فانها علی الصراط مطایاکم) و اگر درگوشت و قیمت هر دو مساوی باشند گوشت هر کدام بهتر باشد آن خوبست. [ردالمختارج5ص205]
لازم به ذکرست گوشت جهت تصدق و بجهت عظمت مركب صراط بیشتر در اینجا لحاظ می شود. و گرنه ملاحظه گوشت و مرید اللحم بودن (یعنی برای گوشت قربانی کردن) مبطل قربانیست. دراینجا تصحیح نیت لازم است عده ای می گویندگوشتش زیادتر باشد، به نیت بیشتر صدقه دادن و یا امتثال تعظیم قربانی که مرکب صراط است، جایز است و گرنه بجهت خوردن باشد جایز نیست.
مسئله) کسی برای قربانی گاو و یا شترخرید تعدادشان پنج نفرست و دو نفرسهم باقی مانده را از رسول اکرم و یا پدر و مادرش نیت کند گوشتش را می تواند بخورد و به مرده ثواب می رسد. [فتح المعین382]
اگر یک نفر از شریکان بمیرد و ورثه بگویند این را از میت هم ذبح کنید، جایز است. اگر به دستور و وصیت مرده باشد گوشت صدقه داده می شود وگرنه مانند دیگر قربانی هاست. مي توانند بخورند. [ردالمختارج5ص207]
فروختن گوشت قربانی اصلا روا نیست.[ بدائع ]
اگر بفروشد پولش راصدقه بدهد.
- قربانی فقیرگم شد و یا به سرقت رفت
فقیرگوسفندی خرید آن هم مرد و یا گم شد دیگری برایش لازم نیست. با این وجود دیگری راخرید وگفت این بجای اولی، و بعد حیوان گم شده هم در ایام نحر پیدا شد، لازم نیست دومی را هم بکشد.
و اگرهیچ چیزی نگوید دومی را بخرد و حیوان گم شده هم درایام نحر پیدا شود لازمست دومی را هم بکشد.
- مشکل داخلی بعد از ذبح آشکار شود.
بعد از ذبح گوسفند مشخص شد که حیوان مشکل داخلی داشت قربانی جایز است ولی می تواند از فروشنده مابه التفاوت را بگیرد اگر برائت ازعیب نکرده باشند و لازم نیست آنرا صدقه بدهد. [خانیة ج3ص356 ]
- اصولی که باید در شرکت و تقسیم قربانی رعایت شود
1- همه نیت قربت داشته باشند.
یک نفربه گاو و یا شتر شریک می شود و می گوید براي ما كه قرباني واجب نيست با اين وجود خانواده ما هم از گوشت نماند قربانی همه را باطل می کند.
- و برای همه یک هفتم برسد. اضافه بودن سهام عده ای اشکال ندارد.
و اگر سهم کسی از یک هفتم کم باشد قربانیش نارواست.
[ تکملةعمدةالرعایة ص37]
- مسئله درتقسیم شتر و گاو قربانی
مبتنی براصل دوم: دو قسمت مساوی می کنند یک قسمت سه نفر و قسمت دیگر سه نفر باز سه نفری دو قسمت مساوی می کنند یک قسمت دو نفر و دیگری یک نفر، نارواست و جایز نیست چون سهم دو نفر از یک هفتم کم می آید.
- مسئله درتقسیم شتر و گاو قربانی
مبتنی براصل دوم: هفت نفرشریک شده چهار نفر یک طرف و سه نفریک طرف دو قسمت مساوی می کنند، درست نیست.
- قربانی هایی که نمی توان از گوشتش خورد بلکه صدقه لازم است
1-منذوره [حیوان نذر شده]
2-واجب التصدق بالعین بعد از ایام نحر
3-ذبح شده به امرمیت
- بچه قربانی
- 5- عده ای از قربانی و عده ای از سالهای گذشته نیت کنند.
[ردالمختارج5ص208]
نوع پنجم مسئله فوق: اگرکسی یک گاو و یا شترخرید یک نفر از قربانی امسال نیت کرد و شش نفر از سالهای گذشته نیت نمودند. قربانی این یک نفر جایزست ولی بقیة افراد سهمشان نافله می شود (چون سالهای گذشته را زنده صدقه بدهد) و همه گوشت را صدقة بدهندحتی این یک نفر، چون سهمش شایع است.
[خانیة ج3ص349]
یک شتر و یا گاو خرید یک سهمش را از امسال و بقیة را از سال های گذشته نیت کرد، از امسال می شود ولی ازسالهای گذشته نمی شود. [خانیة ج3ص351]
یک سوم به مهمان ویک سوم ذخیره و یک سوم خورده شود و اگر عائله مند باشد همه را خودشان بخورند مستحب است.
الحمدلله درترکمن صحرا همه را به مهمان صدقة می دهند.که چیز شرعی جا افتاده است.
ازصبح نهم درنمازجماعت مردان تا عصرسیزدهم.
دركتب فقهي نقل کرده اند که درقريه [روستا] هم بايدگفته شود. و لذا درمناطق ما در همه روستاها گفته مي شود.
1-قربانی راشب ازآب سیرکرده تا صبح در وزن سنگین نمودن فریبکاری وحرام است درسن قربانی فریب ندهندچون اقامة قربتست. مسئلة مصراة
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ: «لَيْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ». رواه ابن ماجه
2- یتیم و بیوه زنان را دریابید به ویژه زنان، داناتر به این موضوعات و مشکلات خانواده ها هستند.
درلباس و مایحتاج عرفی قربانی ودرگوسفند و دیگر چیزها بچه هایشان درذلت و خواری ننشینند. و احساس کمی ومسکنت نکنند. قال رسول الله : «لَيْسَ بِالْمُؤْمِنِ الّذي يَبيتُ شَبْعاناً وَجَارُهُ جائِعٌ إِلى جَنْبِهِ». المستدرک علی الصحیحین
3- در روز عید و ده روزی که تا نحر می گذرد ایام بافضیلتی است لذا خداوند سوگند یاد می کند در این روزها مانند دیگر ایام با فضیلت ثواب صدقات رشد می کند. پس ازمثوباتش بی بهره نمانیم.
4-عید قربان عید تجلی نظافت ظاهری و باطنی است. (جددوااخلاقکم کماجددتم اثوابکم) همچنانکه ازلحاظ علمی به اثبات رسیده نظافت ظاهری درپاکیزگی اخلاق تاثیردارد(غاون غاوندن رنگ آلار)
ولی با لباس نو و اخلاقی آلوده نباشیم اگر اینگونه باشیم واقعا از قربانی قربت کسب نکرده ایم. خداوند با باطن کار دارد نه با ظاهر. فقط با برطرف کردن آلودگی های ظاهری ما مورد نظر خداوند واقع نمی شویم پس در اخلاق تجدید نظر بکنید.
5-لباس نو دستور الهی ولی شکل لباس دستور شیطانی نباشد.
نظافت دستور الهی ولی به آرایش شیطانی مبدل نشود.
رفتن به خانه همدیگر و صله رحم فرمان الهی ولی زن و مرد نامحرم با دست سلام داده و به انبساط شیطانی نیانجامد. و سوء استفاده ازعید قربتها نشود.
گوشت قربانی برای قربتست درمعاصی استفاده نشود.
نیروی قربانی درمعاصی بهره برداری نشود.(اکل طعامکم الابرار)
درمسیرامتحان یک ماه با گرسنگی را با موفقیت گذراندیم و درعید قربان امتحان با سیری را هم باهدایت شرع متین به سلامت بگذرانیم.
درتاریخ ترکمن ها قربانی تشریفاتی داشت(والفجرولیال عشر) شبها بازی های مرسوم بود. روزها روزه بود. از روز هشتم با ایس به استقبال عیدمی رفتند.
فلسفه سالانجق منجنیق آتش انداختن ابراهیم رابیاد می آورد.
حضرت اسماعیل در دو جا ازمرگ نجات پیدا می کند. درماجرای زمزم آب شفاء به کره زمین ارزانی می دارد. و در ماجرای ذبح ابراهیم. که قربانی را به ارمغان می آورد.
لذا زنان برای هاجر اسماعیلش نجات یافته خوشحال بودند و مردان برای ابراهیم خوشحال شده حتی روی خون قربانی نماد آتش ابراهیمی رابه پا می کردند.
ناخن و مو را بعد از ماه قربان نگیرد بهتر است. ردج1ص565
تعجیل به نماز عید لازمست. و مسیرها را متفاوت رفته شود بهترست. تا مشاهد به عبادت شاهد شوند.
روز عید صبح زود بیدار شود وغسل نموده غسل دراجتماعات اسلامی سفارش شده بویژه درعیدین و عرفه و جمعه درمنطقه جرگلان به آب روان غسل می نمودند و لباس های نو را بپوشد اگر توانش را داشته باشد و گرنه به بدهی گرفتارشده، اینگونه لباس پوشیدن لازم نیست. بلکه می تواند لباس کهنه را هم شسته بپوشد. اصل پاکی اخلاقست. (لازم به ذکرست زنان بعضاً بامشغول شدن به گوشت و غیره لباس نو را عصر می پوشند اینگونه نکنند.)
درلباس به پدر پیر و فقیر منت نکن فلانی فلان جوری کفش و لباس خریده من هم می خواهم. مقایسه ای زندگی نکن همیشه عمرت درعذاب سپری می شود زندگی بی اذیت و بی منت باشد. تا با برکت گردد (یورغنه گوراآیاق أوزاد)
روز عید زو دهمسایه ها را بیدار کند و چیزی نخورد و بعداً باگوشت قربانی روزیش را آغازکند(بعضاً می گویند در هنگام نماز صبح به روزه نیت می کنیم این کارلازم نیست روزه جزئی نداریم به ویژه روزعید قربان روزه حرام است.)
الحمدلله درمیان ترکمن ها در روز عید همه کینه ها را بدور می ریزند در سالیان گذشته که بعد از طلوع ماه قربانی صفا و صمیمیت درشب و روز ترکمن صحرا یک چیز دیگر بود. الآن فقط ایس و اولی عیدباچاپاتی بعمل می آید.
عیدقربان همچنانیکه قربت به خداست قربت به همدیگرهم هست مجمع فضائلست این را در رفع کینه ها و با زندگی واقعا مسلمانانه دردین اسلام استفاده کنیم. برای مبانی ائتلافی تأکیدکنیم نه برموضوعات اختلافی (المؤمن الف مألوف لاخیرفیمن لایألف ولایؤلف) [مسنداحمد]
خداوند عید همه مسلمین را مبارک گرداند و با صحت و سلامتی و صفا و صمیمیت انجامش را میسرگرداند. و به تمام دردمندان، بیماران، گرفتاران و ... با نظر رحمت خود نگریسته و همه را نجات دهد.
وصلی الله علی سیدنا محمدوآله وصحبه اجمعین وآخردعوانا ان الحمدلله رب العالمین
www.khatamalanbia.com
با نظارت استاد احمد آخوند قربانپور
